Gerelateerde onderwerpen
Inleiding
De huid kan op verschillende manieren reageren op teveel zonlicht: chronische veranderingen (bijvoorbeeld dermatoheliosis, actinische keratosen), fotosensitiviteit, of zonnebrand.
Ultraviolette (UV) straling
Hoewel de zon een breed scala van UV elektromagnetische straling uitzendt (dat wil zeggen, UVA, 320 tot 400 nm; UVB, 280 tot 320 nm; UVC, 100 tot 280 nm), bereiken alleen UVA en UVB het aardoppervlak . De aard en omvang van deze straling variëert sterk met de seizoenen en met wisselende weersomstandigheden. Blootstelling van de huid aan zonlicht hangt van meerdere factoren af zoals levensstijl, (bijvoorbeeld kleding, beroep), geografische factoren (zoals hoogte, breedte) en de tijd van het jaar (UV-intensiteit is hoger in de zomer).
Zonnebrand-geproduceerde stralen (voornamelijk golflengten <320 nm) worden gefilterd door glas en voor een groot deel door rook en smog. Zonnebrand-geproduceerde stralen kunnen lichte bewolking, mist of 30 cm van helder water passeren waardoor ernstige brandwonden bij nietsvermoedende mensen ontstaan. Sneeuw, zand, en water versterken de blootstelling door weerspiegeling van de stralen. Ozon in de stratosfeer, wat kortere golflengten van UV filtert, is uitgeput door door de mens gemaakte chloorfluorkoolstoffen (bv. in koelelementen en aërosolen). Een verminderde ozonlaag verhoogt onopzettelijke blootstelling aan UVA en UVB.
Zonnebanklampen maken gebruik van kunstlicht dat meer UVA dan UVB is. Dit wordt vaak aangeprezen als een "veiligere" manier om te bruinen, maar veel van de lange termijn schadelijke effecten als bij UVB blootstelling treden op, met inbegrip van photoaging en huidkanker. Heel simpel: er is geen "veilige bruining".
Zonnebrand is het gevolg van overmatige blootstelling van de huid aan ultraviolette (UV) straling; golflengten in het spectrum UVB (280 tot 320 nm) hebben de meest uitgesproken effecten. De symptomen verschijnen binnen 1 tot 24 uur en, behalve in ernstige reacties, bereiken een hoogtepunt binnen 72 uur. Huidveranderingen variëren van mild erytheem, met latere oppervlakkige vervelling, pijn, zwelling, en blaren. Algemene symptomen (zoals koorts, koude rillingen, zwakte, shock), vergelijkbaar met thermisch verbranden, kan ontstaan als een groot deel van het lichaamsoppervlak is aangedaan; dit ontstaat door het vrijkomen van inflammatoire cytokines zoals IL-1. Secundaire infectie, gevlekte pigmentatie en Miliaria rubra-achtige erupties zijn de meest voorkomende late complicaties. De geëxpandeerd huid kan uiterst gevoelig zijn voor zonlicht gedurende enkele weken.
Pathofysiologie
Na blootstelling aan zonlicht verdikt de epidermis en produceren melanocyten het pigment melanine met een hogere snelheid, wat bruinen veroorzaakt. Bruinen geeft wat natuurlijke bescherming tegen toekomstige blootstelling. Blootstelling leidt tot de inactivatie en het verlies van epidermale Langerhanscellen, die immunologisch belangrijk zijn.Mensen verschillen sterk in hun gevoeligheid en de reactie op zonlicht op basis van de hoeveelheid melanine in de huid. De huid is ingedeeld in 6 soorten (I tot VI) in afnemende volgorde van gevoeligheid voor schade van de zon. De indeling is op basis van huidskleur, UV-gevoeligheid, en de reactie op blootstelling aan de zon. Huid type I is wit tot licht gepigmenteerd, zeer gevoelig voor UV-licht, het pigment wordt niet onmiddellijke donker, verbrand altijd gemakkelijk, en wordt nooit bruin. Huid type VI is donkerbruin of zwart, het minst gevoelig voor UV-licht, het pigment wordt significant onmiddellijke donker, en bruint snel (diep zwart). Mensen met een donkere huid zijn niet immuun voor de effecten van de zon en kunnen verbranden na een sterke of langdurige blootstelling. Lange-termijn effecten van UV-belichting bij mensen met een donkere huid zijn dezelfde als die in het lichte huidtype maar zijn vaak later en minder ernstig. Mensen met blond of rood haar zijn vooral gevoelig voor de acute en chronische effecten van UV-straling. Ongelijke melanocyten activering vindt plaats bij veel blonde mensen en resulteert in sproeten. Er is geen huid pigmentatie bij mensen met Albinisme als gevolg van een gebrek in het melanine metabolisme. Fragmentarische gebieden van depigmentatie zijn aanwezig bij patiënten met vitiligo als gevolg van de immunologische vernietiging van melanocyten.
Preventie
1 Voorkomen
Eenvoudige voorzorgsmaatregelen helpen bij het voorkomen van zonnebrand en de chronische effecten van zonlicht. De maatregelen worden aanbevolen aan mensen van alle huidtypes, met name aan degenen met een lichte huid en die gemakkelijk verbranden. Blootstelling aan felle middagzon mag niet > 30 min, zelfs voor mensen met een donkere huid. In de gematigde klimaatzones is de blootstelling minder gevaarlijk voor 10 uur en na 3 uur, omdat er dan meer zonnebrand-producerende golflengten worden gefilterd. Mist en wolken verminderen het risico niet en het risico is verhoogd op deze hoge hoogte.
2 Kleding
De zon-blootgestelde huid moet worden gedekt. Stoffen met een strak weefsel blokkeren de zon beter dan stoffen met een losse weefsels. Speciale kleding die hoge zonbescherming biedt is commercieel beschikbaar. Hoeden met een brede rand beschermen het gezicht, de oren en de nek. Regelmatig gebruik van de UV-beschermende zonnebrillen helpt het beschermen van de ogen.
3 Zonnebrandmiddelen
Hoewel zonnebrandmiddelen helpen bij de bescherming van de huid tegen blootstelling aan de zon en tegen chronische zonschade voorkomt het niet altijd de schade. Oudere zonnebrandmiddelen hebben de neiging alleen UVB licht te filteren, maar veel nieuwere zonnebrandmiddelen zijn nu "volledig spectrum" en filteren ook effectief UVA-licht. In de VS onderscheidt de FDA zonnebrandmiddelen door zonbeschermingsfactor (SPF): hoe hoger het getal, hoe groter de bescherming. Middelen met SPF ≥ 15 worden aanbevolen. De SPF kwantificeert echter alleen de bescherming tegen UVB-belichting, er is geen schaal voor de bescherming tegen UVA-stralen.Zonnebrandmiddelen zijn verkrijgbaar in een breed scala van formuleringen, zoals crèmes, gels, schuim, sprays, en sticks. Zelf-bruinende producten geven geen significante bescherming tegen UV-belichting.
De meeste zonnebrandmiddelen bevatten een aantal stoffen die functioneren als chemische schermen door het absorberen van licht of het verlenen van een fysiek scherm dat het licht reflecteert of verstrooit. Veel voorkomende stoffen in chemische zonnebrandmiddelen absorberen meestal UVB-stralen en zijn de aminobenzoates, waaronder de p-aminobenzoic zuur (Paba), salicylaten, cinnamates, benzophenones (bijvoorbeeld avobenzone) en de anthrilates (een afgeleide aminobenzoaat). Hiervan zijn de benzophenones bijzonder effectief bij de screening van UVA-stralen.
Andere zonnebrandmiddelen, de zogenaamde sunblocks, bevatten zinkoxide en titaandioxide, die fysiek zowel UVA- als UVB-stralen blokkeren. Gemicroniseerde formuleringen van deze producten hebben aanzienlijk hun cosmetische aanvaardbaarheid verbeterd.
Het falen van zonnebrandmiddelen komt voor en is meestal het gevolg van onvoldoende of te late aanbrenging van het product (zonnebrandmiddelen moeten 30 minuten vóór blootstelling aan de zon optimaal worden aangebracht) of het niet opnieuw aanbrengen na zwemmen of sporten.
Allergische of fotoallergische reacties op zonnebrandmiddelen moet worden onderscheiden van andere lichtgevoelige huid erupties. Patch of photopatch testen met zonnebrandcrème componenten kunnen noodzakelijk zijn om de diagnose te stellen. Deze test wordt meestal gedaan door dermatologen met een bijzondere expertise op het gebied van allergische contact dermatitis.
Chronische effecten van zonnelicht
1. Aging
Chronische blootstelling aan zonlicht veroudert de huid (dermatoheliosis, extrinsieke veroudering) waarbij het zowel fijne als grove rimpels vormt, een leer-achtige ruwe textuur, gevlekte pigmentatie en telangiectasie. De atrofische effecten bij sommige mensen lijken op die gezien na x-ray therapie (straling bij chronische dermatitis).
2. Actinische keratosen
Actinische keratosen zijn voorstadia van veranderingen in de huid cellen (keratinocyten) die een frequent, verstorend gevolg zijn van de jarenlange blootstelling aan de zon. Mensen met blond of rood haar, blauwe ogen en huidtype I of II zijn vooral gevoelig. De keratosen zijn meestal roze of rood, slecht begrensd en schilferend bij palpatie, hoewel sommige licht grijs of gepigmenteerd zijn waardoor ze een bruine uitstraling hebben. Zij dienen te worden onderscheiden van seborrhoische keratose, die toenemen in aantal en grootte met het ouder worden. Seborrhoische keratosen hebben de neiging om wasachtig en ‘opgeplakt’ te verschijnen, maar kunnen vaak qua uiterlijk worden vergeleken met actinische keratosen. Inspectie van dichtbij geeft meestal onderscheidende kenmerken van de laesie. In tegenstelling tot actinische keratosen kunnen seborrhoische keratosen ook voorkomen op de niet-zon-blootgestelde delen van het lichaam en zijn ze niet premaligne.
3. Huidkanker
De incidentie van plaveiselcelcarcinoom en basaalcelcarcinoom bij mensen met een bleke, lichte huid hebben is recht evenredig aan het totale jaarlijkse zonlicht in het gebied. Deze laesies komen typisch voor bij diegenen die uitgebreid zijn blootgesteld aan zonlicht, zoals kinderen en tieners en bij diegenen die chronisch zijn blootgesteld aan de zon als onderdeel van hun beroep of activiteiten (bijvoorbeeld sporters, landbouwers, ranchers, zeilers, frequente zonaanbidders). Blootstelling aan de zon verhoogt ook aanzienlijk het risico op maligne melanomen. Voor uitgebreide beschrijving verwijzen naar desbetreffende hoofdstukken.
Behandeling van de chronische effecten van zonlicht
Diverse combinatie therapieën, waaronder chemische Peels, 5 - fluorouracil (5-FU), actueel α-hydroxy zuren, imiquimod, fotodynamische therapie en tretinoïne zijn gebruikt voor het verlagen van kankerverwekkende veranderingen en verbetering van het cosmetische uiterlijk van de chronische door de zon beschadigde huid. Deze behandelingen zijn vaak effectief in verbetering van de oppervlakkige huidveranderingen (bijvoorbeeld, grove en fijne rimpels, onregelmatige pigmentatie, ruwheid), maar een veel minder groot effect op de diepere veranderingen (bijvoorbeeld, telangiectasias). Lasers zijn in staat om zowel oppervlakkige als diepe ingrijpende veranderingen in de dermis te behandelen en worden gebruikt voor de behandeling van de cosmetische en pre-maligne huidveranderingen. Veel chemische producten worden gebruikt in OTC cosmetische producten zonder significante aanwijzingen dat zij de verbetering van chronische veranderingen van de huid door zonlicht geven.
Actinische keratosen
Als slechts een paar actinische keratosen aanwezig zijn, is cryotherapie (bevriezing met vloeibare stikstof) de meest snelle en goede behandeling. Als er te veel laesies zijn om te bevriezen wordt lokale 5-FU 's nachts of overdag voor 2 tot 6 weken aangebracht op het getroffen gebied en verdwijnen vaak de meerderheid van de laesies. Er zijn een aantal sterktes en formuleringen van 5-FU in de handel verkrijgbaar. Veel patiënten tolereren 0,5% 5-FU crème, eenmaal per dag gedurende 4 weken aangebracht, beter dan grotere concentraties. Actinische keratosen op de armen behoeven soms sterkere concentraties, zoals de 5% crème. Lokale 5-FU geeft een stevige reactie, met roodheid, schilfers, en branden, vaak met gevolgen voor de gebieden zonder zichtbare actinische keratosen. Als de reactie te heftig is kan de behandeling worden geschorst voor 1 tot 3 dagen. Lokale 5-FU heeft enkele belangrijke nadelige effecten met uitzondering van deze lelijke en oncomfortabele reactie, welke gecamoufleerd kunnen worden door cosmetica en, indien nodig, onderdrukt met lokale corticosteroïden. 5-FU mag niet worden gebruikt voor de behandeling van basaalcelcarcinomen, behalve die welke van het oppervlakkige type, door biopsie vastgesteld.
Bron
Rook's Textbook of dermatology 7th Edition 2004.
Bron foto's: Dermis.
