Gerelateerde onderwerpen
Inleiding
Het endocrinologisch systeem coördineert de functie van diverse organen. Hormonen worden gesecerneerd door endocriene klieren en komen alzo in de vascularisatie terecht, waardoor ze op afstand invloed kunnen uitoefenen op allerlei organen. Sommige hormonen hebben een paracrien effect, dwz ze beïnvloeden het orgaan waaruit ze gesecerneerd zijn. Anderen hebben een autocrien effect dwz ze beïnvloeden exact dezelfde cellen waaruit ze gesecerneerd zijn. Hormonen kunnen peptiden, steroïden of aminozuren zijn. Hormonen binden hetzij aan receptoren op de celoppervlakte ofwel aan intracellulaire receptoren. Hormonen die zich binden aan oppervlaktereceptoren moduleren enzymactiviteiten of ionkanalen (groeihormoon, thyrotropine-releasing hormoon). Hormonen die zich hechten aan intracellulaire receptoren, beïnvloeden de genetische functie (vitamine D, schildklierhormoon, corticosteroïden).
Hypothalamo-hypofysaire as
De hypothalamus ligt onder de thalamus en vormt samen met de thalamus, de epithalamus en de subthalamus het diencephalon. De hypothalamus bestaat uit 3 delen: mediaal, lateraal en periventriculair deel. De hypothalamus speelt bij werveldieren een belangrijk endocrinologische rol. Het coöordineert nagenoeg nagenoeg alle autonome en hormonale processen (bijv. regeling van de lichaamstemperatuur, de glucosehuishouding, de water- en zouthuishouding, groei en voortplanting). De hypothalamus ontvangt signalen vanuit het limbische systeem, de hersenschors en het ruggenmerg. De hypothalamus ontvangt rechtstreeks signalen die betrekking hebben op temperatuur, osmotische druk en de concentratie van bepaalde hormonen. De hypothalamus geeft vervolgens informatie af aan de formatio reticularis van de hersenstam. Indirecte beïnvloeding van de hormoonhuishouding vindt plaats via de hypofyse. Daarnaast speelt de hypothalamus een belangrijke rol bij de autoregulatie van het autonoom hartvaatzenuwstelsel (bloeddruk, hartslag). Tevens speelt ze een regelende rol bij de drie kerngedragingen: vlucht- en vechtgedrag, voedingsgedrag en voortplantingsgedrag.
Er zijn 6 hypohalamaire neurohormonen bekend (tabel), waarvan sommigen ook in perifere organen worden geproduceerd. Hypothalamaire neurohormonen kunnen rechtreeks inwerken op perifere organen (mn. in het gastro-intestinaal stelsel), of een indirekt effect op perifere organen induceren middels een direkt effect op de hypofyse. De neurohormonen worden in verschillende centra van de hypothalamus gesecerneerd. Derhalve, kunnen hypothalamaire afwijkingen (bv tumoren) een geïsoleerde verhoging/verlaging van een of meerdere neurohormonen bewerkstelligen.
De hypofyse ligt op de bodem van de schedel (sella tursica), is via de hypofysesteel verbonden met de hypothalamus en is opgebouwd uit drie delen: de voorkwab (pars anterior = adenohypofyse), middenkwab (pars intermedia) (adenohypofyse) en de achterkwab (pars posterior = neurohypofyse). De hypofyse wordt aangestuurd door de hypothalamus. De achterkwab van de hypofyse staat met axonen direct in verbinding met de hypothalamus (via de hypofysesteel). De voorkwab van de hypofyse is via een poortadersysteem verbonden met de hypothalamus.
In de hypofyse worden de volgende hormonen gesecerneerd:
- Groeihormoon (GH) stimuleert de somatische groei en
- Thyroïdstimulerend hormoon (TSH): induceert productie van schildklierhormoon thyroxine (T4) en tri-joodthyronine (T3).
- Adrenocorticotroop hormoon (ACTH): stimuleert de bijnierschors tot productie van bijnierhormonen (mineraalcorticoïden (aldosteron), glucocorticoïden (cortisol) en geslachtshormonen (androgenen en oestrogenen).
- Gonadotrofinen (sexsteroïden) zoals het follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH).
- Prolactine
- Melanocyt-stimulerend hormoon (MSH = melanotropine) stimuleert de productie (melanogenesis) en afgifte van melanine door melanocyten in de huid.
- Endorfinen
De hypofyseachterkwab speelt een belangrijke rol in de water- en vochtregulatie. Het is een opslagplaats voor twee door de hypothalamus geproduceerde hormonen:
- Antidiuretisch hormoon (ADH), ofwel vasopressine
- Oxytocine
Bron
-
J. Wass & S. Shalet. Oxford Textbook of Endocrinology 1st Ed. 2002. Oxford University Press.
-
D.G. Gardner &D. Shoback. Greenspan's Basic & Clinical Endocrinology 8th Ed. 2007. McGraw-Hill.
-
K.L. Becker, J.P. Bilezikian, W.J. Bremner, W. Hung, C.R. Kahn, L. Loriaux, E.S. Nylén, R.W. Rebar, G.L. Robertson& R.H. Snider. Principles and Practice of Endocrinology and Metabolism 3rd Ed. 2001. Lippincott Williams & Wilkins.
